Een ongeziene drop van de aandelenkoers van Air France-KLM van maar liefst 14%, nadat de CEO van Air France was opgestapt. Dit omdat hij het conflict met de vakbonden ook niet bleek te kunnen sussen en de stakingen niet werden afgeblazen. Voor Nederlanders is het onbegrijpelijk dat hier een bedrijf bijna letterlijk letterlijk kapot wordt gestaakt. Of hoe de gigantische cultuurverschillen tussen de Fransen en de Nederlanders het huwelijk tussen Air France en de KLM op de klippen dreigt te jagen.

Zeilen met mooi weer is niet moeilijk. En is het niet juist de kapitein die als laatste van boord gaat als je schip dreigt te kapseizen? Hoe het ook zij: duidelijk is ook dat de cultuurverschillen tussen Noord-Zuid voor zowel de Fransen als de Nederlanders een bron van ergernis zijn. Wat daar bij Air France-KLM gebeurt, zie ik ook vaak gebeuren als Belgische en Nederlandse bedrijven in een Benelux-structuur opgaan. Enkele uitzonderingen daargelaten, loop je bij Belgisch-Nederlandse pogingen tot samenwerking vaak tegen dezelfde cultuurverschillen aan met alle misverstanden van dien.

 Op zich is dat niet zo verrassend. Eerder is het een zoveelste bewijs dat fusies tussen Noord- en Zuid-Europese bedrijven geen vanzelfsprekendheid vormen. De knelpunten bij Air France en KLM zijn trouwens net zo herkenbaar en exemplarisch als wanneer Nederlandse en Belgische bedrijven proberen samen te werken. In die zin begint Zuid-Europa bij Wuustwezel.

Water en vuur met elkaar verzoenen… Dat is het vaak als je Belgische en Nederlandse bedrijven wilt laten samenwerken. Een Benelux-structuur geven aan Belgisch/Nederlandse bedrijven is daarom het meest onlogische wat er bestaat. Vaak wordt zoiets beslist in een ver hoofdkantoor aan de andere kant van de oceaan. Waar men niet beseft dat er in Europa geen twee buurlanden zijn die zo van elkaar verschillen als België en Nederland. Mede om die reden zijn Benelux-organisaties vaak gedoemd om te mislukken zoals ik al eerder beschreef in mijn boek Valse Vrienden. Hetzelfde geldt ook voor Franse en Nederlandse bedrijven.

Dat fusies tussen Franse en Nederlandse bedrijven ook zelden succesvol zijn, heeft te maken met dezelfde breuklijn tussen Noord- en Zuid-Europa. Die loopt parallel met de Belgische grens. Nederlandse bedrijven kunnen in de regel perfect samenwerken met Duitse of Scandinavische en Britse bedrijven. Zoals ook Franse, Belgische en andere Zuid-Europese bedrijven vaak qua (bedrijfs)cultuur ook goed door eenzelfde deur kunnen. Daarom was deze cultuurclash en daar nog bovenop de overduidelijke taalbarrière bij Air France-KLM, zo voorspelbaar als dat de dag op de nacht volgt.

Dat Air France en KLM zich in een moeizaam huwelijk bevinden, was al een tijdje bekend. De Franse piloten zijn verbolgen dat KLM harder groeit dan Air France. De Nederlanders vinden op hun beurt dat de Fransen dat aan zichzelf te danken hebben door bezuinigingen voor zich uit te schuiven en op de koop toe ook nog te pas en te onpas te staken. Zeker als het met je bedrijf niet voor de wind gaat, dan is staken het laatste wat je doet, volgens de Nederlandse logica. Volgens diezelfde logica begrijpen Nederlandse managers in België er ook geen donder van dat Belgische vakbonden bij het minste en geringst naar het stakingswapen grijpen. Dat ze zelfs omwille van de grote principes zo ver gaan om bedrijven gewoonweg  kapot te staken.

Volgens een uitgelekt onderzoeksrapport van vorige zomer zitten de problemen bij KLM-Air France dieper dan een conflict over de bedrijfsvoering. Er is duidelijk sprake van twee verschillende culturen die hard met elkaar botsen. Volgens een KLM-manager is Frankrijk “een soort Griekenland maar dan groter”. “De Franse economie is een tijdbom en Air France een tijdbommetje.” De Air France-managers vinden op hun beurt dat Nederlanders zich hautain opstellen en veel te ruw in de omgang zijn. Tja, hoe was het ook weer: Nederlanders bot en recht voor hun raap? Hoe het ook zij: met dergelijke uitspraken maak je als Nederlander natuurlijk geen vrienden bij de Fransen. Al snappen Belgen en Fransen niet altijd dat juist die botte directheid onderdeel is van de Nederlandse cultuur.

Ook de stroperige besluitvorming aan Franse kant krijgt kritiek van de Nederlanders. “Als je bij Air France 10.000 euro wil besteden, moet je eerst vier keer op je knieën gaan en zes handtekeningen ophalen”, zegt een Nederlandse manager. Het doet me denken aan de kritiek die een Nederlandse manager destijds had toen hij na de fusie van Fortis aan een Belgische baas ging rapporteren. “Sinds ik een Belgische baas heb, heb ik het gevoel dat ik eerst braafjes mijn vinger moet opsteken als ik na de WC moet…”

Ooit zei Albert Frère, een schatrijke Waalse investeerder over de Nederlanders toen die een Belgische bank dreigden over te nemen: “jamais avec des Bataves”. (Nooit met die Batavieren…) Ja, want vooral in het Francofone Belgische gedeelte worden de Nederlanders daar gezien als een wat platvloers en onbeschaafd volkje, enkel op geld belust en tot alles in staat om dat geld ook daadwerkelijk binnen te harken.

De Nederlanders vinden dan weer dat de Fransen bij Air France-KLM te veel bezig zijn met politieke spelletjes en te weinig met het bedrijfsbelang. Dat laatste is eveneens een veelgehoorde klacht bij Nederlandse managers in België. Die beschouwen dat als onnodig gekonkelfoes en daar willen ze geen tijd aan besteden. Time is tenslotte money…

Intussen is het de vraag of het nog ooit goed zal komen met Air France-KLM? Wordt ongetwijfeld vervolgd…

Lees ook: Belgische en Franse vakbonden zouden zich beter heruitvinden