Is Tom Lanoye’s kritische column over Nederland rancuneus of goed bedoeld?

by Evert van Wijk | Cultuurverschillen actueel

Was de superkritische column over Nederland van Tom Lanoye onlangs in Humo en daarna doorgeplaatst in NRC een zoveelste uiting van het vaak diepgewortelde minderwaardigheidscomplex dat Belgen en zeker Vlamingen vaak hebben ten opzichte van de Nederlanders? Of had hij die juist geschreven uit respect, vriendschap en bewondering voor Nederland?

Toen onlangs de kritische Humo-column over Nederland van Tom Lanoye in de NRC werd doorgeplaatst, was hij in de Nederlands media de talk of the town. Hij werd door zijn kritische analyse over de tekortkomingen van Nederland door de ene helft van de Nederlandse bevolking de hemel ingeprezen en door de andere helft met pek en veren overgoten.

Rancuneus of goed bedoeld? Waarschijnlijk het laatste, maar de relatie tussen Vlamingen en Nederlanders verloopt niet altijd even soepel

<<< Belgen, of beter Vlamingen en Nederlanders zijn niet altijd even goede vrienden en dat is jammer. In 2016 schreef ik daar een boek over met als titel Valse Vrienden >>>

Tom Lanoye heeft altijd wat met Nederland en de Nederlanders gehad. Hij kent Nederland goed en hij heeft al jaren een vaste relatie met een Nederlander. Van hem is ook de uitspraak afkomstig: ‘jullie Nederlanders zijn onze Duitsers’. Hiermee zegt hij dat de Vlamingen wel een beetje opkijken naar hun grote Nederlandse broer, net als de de Nederlanders dat ook doen naar de Duitsers. Alleen klopt dat laatste niet. De anti-Duitse gevoelens in Nederland worden of beter gezegd, werden niet gevoed door een minderwaardigheidscomplex jegens de Duitsers, maar door de 2e wereldoorlog. De Nederlanders hadden nog een rekening met ze te vereffenen en dat kwam niet alleen doordat ze hun fietsen hadden gejat…

Oud voetbalzeer

Nu de generatie die de oorlog heeft meegemaakt bijna is uitgestorven, zijn de anti-Duitse gevoelens in Nederland ver te zoeken. Misschien kom je ze nog lichtelijk tegen op het voetbalveld als gevolg van de verloren wereldfinale van 1974. Maar na de zege van Oranje op de Duitsers tijdens de Europese finale in 1988 is van dit oud voetbalzeer niet veel meer over. Nee, Nederland heeft geen problemen met de Duitsers. Veel Vlamingen hebben het wel met Nederlanders! En het wordt er niet beter op.

Ook Tom Lanoye weet dat. Daarom begrijp ik niet goed waarom hij in zijn overigens uitstekend geschreven column het over Naderland heeft in plaats van Nederland. We komen immers helemaal niet nader. Sterker nog: we vervreemden steeds meer van elkaar.

Vroeger, tot halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw begrepen en verstonden we elkaar stukken beter. Dat was de tijd dat de intellectuele bovenlaag van Vlaanderen nog Nederlandse kranten en tijdschriften las. Dit omdat de Vlaamse kranten niet meer waren dan spreekbuizen van politieke zuilen. Eigenlijk stonden ze vol met fakenews en wilde je in Vlaanderen echt weten wat er aan de hand was dan las je buitenlandse, vaak Nederlandse kranten. Ook kreeg Vlaanderen zijn eigen commerciële televisie, naast de slaapverwekkende en eveneens verzuilde VRT (toenmalige BRTN). Eveneens kreeg Vlaanderen zijn eigen pretzenders en keken steeds minder Vlamingen naar de Nederlandse tv en radio. Hierdoor vervreemdden ze in steeds grotere getale van de Nederlanders. Andersom consumeerden de Nederlanders hoogstzelden de Vlaamse media en bleef het buurland onbekend doch bemind door de noorderburen.

Ook dat weet Tom Lanoye al te goed. Uit wetenschappelijk onderzoek (Hofstede) blijkt trouwens dat er binnen Europa geen twee buurlanden zijn die zoveel van elkaar verschillen als België en Nederland.

Nederlanders zijn ook nooit echt in België geïnteresseerd geweest. Zo is het bijna ondenkbaar dat een bekende Nederlandse schrijver/columnist zich omgekeerd zou druk maken over de al dan niet vermeende tekortkomingen van dat vriendelijke maar in hun ogen ietwat dommige nakomertje dat België of Vlaanderen heet? Een bijkomend probleem is bovendien dat veel Nederlanders die superieure houding vaak onbewust uitstralen in hun contacten met Belgen. Dit tot grote ergernis van de Belg zelf. Je moet dan als Nederlander niet raar opkijken dat er bij onze zuiderburen vaak sprake is van behoorlijk wat leedvermaak als die hooghartige Nederlanders op hun bek gaan. Dat zagen we toen de Nederlanders plotseling niet meer konden voetballen en dat zien we nu tijdens de zogenaamde ‘slimme’ lockdown die bij nader inzien helemaal niet zo slim bleek te zijn. Terwijl er in de meeste Europese landen er stevig op los wordt gevaccineerd, bungelt Nederland, samen met Bulgarije aan het staartje van Europa.

Ondanks het huidige zooitje in Nederland dat Tom Lanoye in zijn column beschrijft, zit het minderwaardigheidsgevoel bij veel Belgen/Vlamingen ten opzichte van de Nederlanders diep, vaak heel diep. Al geloof ik niet dat de eventueel daaruit voortvloeiende rancuneuze gevoelens het motief zou zijn geweest voor Tom Lanoye’s scherpe column. Daarvoor houdt hij oprecht veel van Nederland. Zijn column was misschien eerder een goed bedoelde wake up call naar zijn geliefde Nederland. En misschien hoopte hij in zijn hart ook wel een signaal te geven naar zijn eigen Vlaanderen. Want vooral door het ontbreken van een echte debatcultuur is het vooralsnog ondenkbaar dat omgekeerd een bekende Nederlandse columnist Vlaanderen zo’n soortgelijke spiegel zou mogen voorhouden.

Over de auteur

Evert van Wijk woonde en werkte de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is crisiscommunicatieadviseur, mediatrainer/mediacoach en auteur van verschillende boeken over mediatraining en debattechniek (www.mediatrainingbenelux.com). Ook schrijft hij boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. (cultuurverschillenbelgienederland.nl)

Naoorlogse repressie in Nederland minder dodelijk dan in België

by Evert van Wijk | Cultuurverschillen België Nederland, Geen categorie

Kent u het schrijnende verhaal van Karel De Rycke? Hij was oorlogsburgemeester in het Oost-Vlaamse Asper bij Gavere. Volgens de Belgische staat een zogenaamde inciviek, of liever nog, een zwarte, omdat hij tijdens WO II met de vijand geheuld zou hebben. Hij was een van de 100.000-den slachtoffers van de Vlaamse repressie die net na WO II een ongekende opflakkering kende. Want voor eens en altijd moest maar eens met dat opstandige Vlaamse rapaille worden afgerekend. Nadat eerst zijn huis was geplunderd en zijn bezittingen verbeurd waren verklaard werd hij bij verstek ter dood veroordeeld, maar hij dook onder en vluchtte naar het veilige Ierland. Had Karel De Rycke destijds in Nederland gewoond dan had hij ongetwijfeld gewoon burgemeester kunnen blijven. Sterker nog: misschien had hij nog een lintje van de koningin ontvangen, juist vanwege zijn uiterst ‘civieke’ gedrag.

Aanvankelijk een successtory

Een Vlaamse vriend stelde me onlangs een zojuist verschenen publicatie ter hand met daarin de levensloop van Karel De Rycke. Die was zijn opa. Aanvankelijk was het leven van Karel De Rycke een successtory. Een hardwerkende en innovatieve ondernemer en een van de succesrijkste kippenfokkers en eierproducenten van België. Karel De Rycke ging al in de jaren twintig van de vorige eeuw op studiereis naar Amerika om de beste op zijn gebied te zijn en te blijven.

Hij stelde in zijn kippenbedrijf vele mensen te werk. Daarnaast had hij ook een schrijnwerkersbedrijf waar hij ondermeer bedden vervaardigde. Ging het wat minder in de eieren of andersom dan hoefde hij geen mensen te ontslaan want die konden dan in het bedrijf tewerk worden gesteld waar hij op dat moment de meeste handjes nodig had. Hij was graag gezien, mede omdat hij een goed werkgever was. Hij kreeg dan ook brede steun toen hij tot burgemeester van Asper werd verkozen.

Karel De Rycke begaf zich op hellend vlak…

Toen brak de oorlog uit. De bezetter wilde dat hij ook aan de Wehrmacht zou leveren. Hij had geen keus. Want bij weigering zou hij in het beste geval de gevangenis indraaien en zijn werk weigerend personeel zou wellicht naar Duitsland zijn afgevoerd. Maar de Belgicistische rechters zagen dat anders. Door te leveren aan de Duitsers begaf de ondernemer en oorlogsburgemeester zich op een hellend vlak. En de levering van bedden was in hun ogen even erg als het leveren van wapens en munitie waardoor hij na de oorlog tot de dood werd veroordeeld.

Sokken leveren aan de moffen of opkrassen

Ook mijn grootvader was voor WO II ondernemer, maar dan in Nederland. Hij was sokkenfabrikant. Als gevolg van een noodlottig verkeersongeval overleed hij vroegtijdig. Mijn grootmoeder zette de fabriek voort. Ik herinner me de verhalen dat ook zij voor de keuze werd gesteld: of sokken leveren aan de moffen of opkrassen. Mede omdat ze zich verantwoordelijk voelde voor het personeel besloot ze sokken aan de bezetter te leveren. Net als Karel De Rycke voorkwam ze hiermee dat het personeel in Duitsland te werk werd gesteld. Mijn toen mijn nog piepjonge vader die omwille van de oorlog zijn textielopleiding had moeten afbreken, werkte inmiddels ook in het bedrijf. Toen de oorlog voorbij was, nam hij de sokkenfabriek over en ging hij de lokale politiek in. Jarenlang was hij naast fabrikant eerste schepen (wethouder) en plaatsvervangend burgemeester. Het feit dat mijn oma ook voor de Duitsers sokken had geproduceerd had geen negatieve invloed op het maatschappelijke aanzien van onze familie.

België: 242 Nederland: 39 executies

Mijn Vlaamse vriend en nazaat van Karel De Rycke, liet mij onlangs weten dat als gevolg van de snoeiharde repressie vele Vlamingen in die eerste naoorlogse periode onschuldig geëxecuteerd werden. Er waren meer dan 400.000 dossiers tegen de zogenaamde “incivieken” opgemaakt. Veelal mensen die alleen maar het beste voor hadden met hun medemens en met Vlaanderen. Maar het hebben van een abonnement op de Vlaamse krant De Standaard was in die tijd vaak al genoeg om vervolgd te worden. Er werden 242 doodstraffen effectief uitgevoerd.

In Nederland waar men ook niet zachtzinnig was voor het heulen met de vijand, werden slechts 39 executies uitgevoerd.

Waarom kwamen de Vlamingen niet tegen die repressie in opstand?

Wat ik als Nederlander nooit goed gesnapt heb, is dat de Vlamingen dit allemaal zo over hun kant hebben kunnen laten gaan. Dat ze toelieten om maar bij het minste en geringste hun burgerrechten te laten afpakken wat in die tijd gelijk stond aan broodroof. Dat het tot midden van de jaren vijftig van de vorige eeuw duurde eer er bij monde van de VolksUnie eindelijk een partij opstond die opkwam voor de belangen van de Vlamingen die nog altijd niet moegetergd waren door de Belgicistische en Francofone machthebbers en de katholieke kerk niet te vergeten. Want meneer pastoor moest er mede voor zorgen dat alles bij het oude bleef. Dat met andere woorden zijn onderdanen dom en volgzaam bleven.

Waarom een Vlaamse grondwet geen gek idee is…

Daarom is het goed dat publicaties over dit soort familietragedies als die van Karel De Rycke het licht zien. Hopelijk helpen die de Vlamingen om hun geschiedenis van meedogenloze onderdrukking onder ogen te zien. Niet alleen door de (Duitse) bezetter, maar ook door de Belgicistische en vaak Francofone machthebbers die daar net naar WO II nauwelijks voor onder deden. Het is belangrijk dat Vlamingen hier voortdurend aan herinnerd worden. Want als ze grondig doordrongen zijn van die geschiedenis, dan snappen ze misschien ook dat het hebben van een eigen Vlaamse grondwet waarvoor Geert Bourgeois onlangs nog pleitte, niet eens zo’n gek idee is…

noot van de redactie:

Pieter Jan Verstraete schreef de publicatie Karel de Rycke: burgemeester en pluimveehouder in opdracht van de familie en kon beroep doen op een rijk gevarieerd archief. Het werkje bevat een reeks tot nu toe ongepubliceerde foto’s en uittreksels uit persoonlijke brieven en documenten. De prijs bedraagt 6€ + 2,50€ verzendingskosten, samen dus 8,50€. Bestellen kan door storting van het bedrag op rekeningnummer BE64 4627 2867 9152 van P.J. Verstraete, 8500 Kortrijk met vermelding “Karel de Rycke”.

Over de auteur

Evert van Wijk is Nederbelg en woonde de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is auteur van verschillende boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. Zijn laatste boek, Valse Vrienden, verscheen eind 2016. Het is uitgegeven bij Scriptum.nl en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.Voor meer informatie: cultuurverschillenbelgienederland.nl Hij houdt ook een blog bij over dit onderwerp dat aan deze website verbonden is.