Zo, het doek is nu eindelijk definitief gevallen voor Het Groot Dictee. Een goede zaak, want het had nauwelijks iets met taal te maken. Tijdens de Nederlandse talkshow Pauw zagen we Philip Freriks voor de laatste keer in zijn rol als voorlezer van Het Groot Dictee. Hij had een minder rood hoofd dan de vorige keer toen hij bij Pauw te gast was. Of het door de rode wijn kwam en dat hij zich dit keer beter had kunnen beheersen, kan daar debet aan zijn geweest. Maar duidelijk was wel dat hij nog altijd het plotselinge stopzetten van Het Groot Dictee niet helemaal verwerkt had. Eerder had Philip Freriks al verklaard dat hij het gevoel had dat hij na 26 jaar plotseling bij het grofvuil was gezet. Het is een fenomeen dat je wel meer ziet bij tv-presentatoren die denken dat het programma er voor hen is in plaats van voor de kijkers…

Het belangrijkste neveneffect van het stopzetten van Het Groot Dictee is dat we na ruim een kwarteeuw eindelijk verlost zijn van een wedstrijd in het etaleren van nutteloze kennis tussen Vlamingen en Nederlanders. Want om als een papegaai moeilijk geschreven woorden te reproduceren heeft mijns inziens niet veel met taal te maken. Het is als geschiedenisonderwijs: je kunt alle belangrijke jaartallen wel uit je kop knallen, maar als je de verbanden niet ziet, dan schiet je daar ook niet veel mee op. In die zin is het radioprogramma De Taalstaat op zaterdag (NPO-radio 1) een regelrechte aanbeveling. Op een luchtige en speelse manier krijgt de luisteraar tal van praktische taaltips en taalweetjes aangereikt. Kortom: voor iedereen die van taal houdt een aanrader!

Ik heb nooit goed begrepen waarom Het Groot Dictee jarenlang een soort instituut is geweest en dat de makers nu pas het licht zien om dit programma naar de eeuwige jachtvelden af te voeren. Het was ieder jaar weer opnieuw een oubollige slaapverwekkende vertoning. Pas toen de kijkcijfers in korte tijd meer dan halveerde, werd de Nederlandse omroep wakker. Afvoeren die hap dus.

Hoe het met de kijkcijfers in Vlaanderen was gesteld, heb ik niet kunnen achterhalen. Wel heb ik de indruk dat Het Groot Dictee daar veel sterker leefde dan in Nederland. Als er, zoals te doen gebruikelijk, weer een Vlaming had gewonnen, dan stonden de volgende dag de kranten bol over hoe wij Vlamingen die Ollanders toch weer eens mooi ons poepertje hadden laten ruiken… Dat is dan misschien het enige positieve. Want op die manier heeft Het Groot Dictee dan toch nog wat bijgedragen aan het zelfvertrouwen van de Vlaming… 

Ik heb Het Groot Dictee altijd iets verschrikkelijks gevonden, omdat ik vind dat het nauwelijks ooit iets met taal te maken heeft gehad. Inhoudelijk is Het Groot Dictee een aaneenrijging van archaïsche woorden en gekunstelde zinsconstructies die bijna geen mens begrijpt. Dat kan toch niet de bedoeling zijn van taal? Of zoals Elly Lust – de Amsterdamse politiewoordvoerder, die bij Pauw eveneens te gast was – het als volgt verwoordde: “taal moet bereikbaar zijn voor iedereen en zo’n dictee schept juist afstand”.

Taal is toch niet iets dat je als een soort gedomesticeerde Bokito vanuit de Dikke van Dale of het Groene Boekje uit je hoofd knalt? Nee, taal hoort als muziek te zijn.

Maar muziek maken leer je niet enkel door noten te leren lezen. Dat doe je vooral door met die taal te spelen, te experimenteren. Dan pas komt een taal echt tot leven. Helaas begrijpen veel mensen dat niet. Want toen de nieuwe secretaris van de Nederlandse Taalunie Hans Bennis tijdens interviews zei dat taal meer is dan een discussie over een streepje of een trema op een letter zetten, kreeg hij meteen bakken kritiek over zich heen. Voor alle duidelijkheid: net als Bennis pleit ik er niet voor om alle spellingsregels overboord te kieperen, maar wel voor gezond boerenverstand. Hiermee bedoel ik dat je open moet staan voor de manier waarop de taal onder de bevolking evolueert. Want als je dat niet doet dan hadden we vandaag in de lage landen misschien allemaal nog een soort Diets of MiddelNederlands gesproken…