by Evert van Wijk | Cultuurverschillen België Nederland, Vooroordelen België Nederland
Een grapje dat in onze cultuur een zaal helemaal dubbel doet liggen, kan in een andere cultuur tot een pijnlijke stilte leiden. In die zin kunnen cultuurverschillen een grote impact hebben op humor. Zo is het niet handig om in Turkije een grapje te maken over Erdogan, in Thailand met de koning te spotten, of
in Myanmar boedhisten storen bij het gebed. Doe je dat wel dan draai je daar geheid de bak in. Gelukkig is zoiets in België en Nederland ondenkbaar. Lachen met de koning, een minister of om de premier is geen enkel probleem. Maar seksistische grappen liggen in Nederland dan weer gevoeliger dan in Vlaanderen, terwijl de absurdistische humor van de Belgen ongeëvenaard is.
Domme Belgen en zuinige Nederlanders
Als Belgen en Nederlanders grapjes over elkaar maken dan gaan ze steevast over zuinige Nederlanders en domme Belgen. Natuurlijk zijn Belgen niet dommer of slimmer dan Nederlanders en die zuinigheid van de Nederlanders valt in de praktijk reuze mee. Die twee clichés mogen ze dus voor mijn part meteen bij het grof vuil zetten. Maat als de grappenmaker doet uitschijnen dat hij zijn cultuur superieur vindt aan een andere dan kwetst hij mensen vaak erger dan dat hij misschien op het eerste gezicht zou denken.
Soms heb ik het gevoel dat Nederlanders en Amerikanen vaak de grootste pret hebben om grappen die hun superioriteitsgevoel bevestigen. Nu hebben Nederland en de VS een vrij sterke calvinistische cultuur. Ook zijn beide naties nogal overtuigd van hun eigen grote gelijk. “ when it ain’t Dutch, it cannot be much…”, hoor je Nederlanders in multinationale omgevingen vaak schaamteloos roepen. Maar tegelijkertijd laat hun protestants-christelijke cultuur het ook toe om zonder al te veel schroom kritisch naar zichzelf te kijken en er grappen over te maken. Met hetzelfde gemak doen Nederlanders dat ook over anderen. Helaas vergeten ze vaak dat dit niet altijd even goed begrepen wordt door mensen die uit landen afkomstig zijn met een sterke hiërarchie. Grapjes over Erdogan of de Islam liggen niet voor niets heel gevoelig bij Turken..
De Belgische humor is bijzonder
Ook de Belgische humor is bijzonder. Die bestaat vaak uit een combinatie van soms wat platte humor, zelfspot en scherts. Dat laatste noemen ze zwanzen. Denk bijvoorbeeld aan het surrealistische gezwans van mensen als
Kamagurka en
Philippe Geubels Hun gezwans is meestal een combinatie van spot maar dan met een zekere bescheidenheid met daaroverheen een soort scepsis richting het gezag. Een vorm van ironische spotternij tegenover degenen die de macht hebben. Vooral blunderende autoriteiten en andere hoogwaardigheidsbekleders die denken de dienst uit te maken moeten het dan ontgelden.
De platte en vaak seksistische humor als in de slimste mens, die is dan weer niet aan de Nederlander besteed. Geregeld zijn op de Nederlandse tv in programma’s als
DWDD fragmenten te zien hoe bruin de Vlamingen het bakken met hun expliciete en vrouwonvriendelijke moppen. En steevast zie je dan de fronsende wenkbrauwen en afkeurende blikken van de Nederlandse studiogasten. Het werd zelfs de Vlaamse
Annemie Struyf teveel. Exact om die reden besloot ze
als jurylid bij De Slimste Mens af te haken.
Zelfspot of jezelf niet te serieus nemen
Humor is ook vaak niet alleen met iemand lachen maar ook om iemand lachen. Belgen voelen zich gauw aangevallen als je kritiek op hen uitoefent. Ze trekken die gemakkelijk op hun eigen persoon. Toen oud-premier Yves Leterme het verkeerde volkslied zong, was hij geprikkeld toen de journalist hem daar op wees. Als hij gewoon gezegd had: gelukkig heb ik meer verstand van het land besturen dan van zingen, was hij ervanaf geweest. Door de kritiek op zijn zangkunsten serieus te nemen, verloor hij meteen aan sympathie.
Ook Wilmots, de coach van het Belgische elftal, reageerde uiterst kribbig toen Nederlandse journalisten hem vroegen naar de oorzaak van de eerste nederlaag tijdens het EK-Voetbal 2016. In plaats van met zelfspot daarop te reageren, hebben Belgen dan de neiging zichzelf veel te serieus te nemen.
Nederlandse humor is vaak confronterender en directer
Gaat het om humor die op individuen is gericht dan is die in Nederland vaak wat confronterende en directer. Hij is intussen gestopt maar de stijl van
Geert Hoste, jarenlang de populairste komiek van Vlaanderen, is toch wel wat braafjes te noemen als je die vergelijkt met de aanpak van bijvoorbeeld een
Youp van ’t Hek of
Theo Maassen. In Vlaanderen wordt de geit en de kool altijd een beetje gespaard, omdat ook Geert Hoste heel goed besefte dat de wat hardere humor in Vlaanderen niet pakt.
Ook
Paul de Leeuw heeft dit moeten ervaren toen hij dacht het even snel in Vlaanderen te kunnen gaan maken. Na één seizoen werd hij bij de Vlaamse commerciële tv-zender VTM afgevoerd, omdat men zijn humor te confronterend vond. Maar waar Vlamingen dan weer onvergetelijk in zijn is de zojuist al genoemde absurdistische of misschien wel surrealistische humor van mensen als Kamagurka,
Herr Seele en de al aangehaalde Philippe Geubels. Net als de schilderijen van René Magritte zijn de Vlamingen en Belgen op dit terrein uniek te noemen.
Over de auteur
Evert van Wijk is Nederbelg en woonde de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is auteur van verschillende boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. Zijn laatste boek, Valse Vrienden, verscheen eind 2016. Het is uitgegeven bij Scriptum.nl en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.Voor meer informatie: cultuurverschillenbelgienederland.nl Hij houdt ook een blog bij over dit onderwerp dat aan deze website verbonden is.
![Het Groot Dictee heeft nauwelijks iets met taal te maken]()
by Evert van Wijk | Cultuurverschillen actueel, Cultuurverschillen België Nederland, Geen categorie, Vooroordelen België Nederland
Waarom Het Groot dictee eigenlijk niks met taal te maken heeft
Zo, het doek is nu eindelijk definitief gevallen voor Het Groot Dictee. Een goede zaak, want het had nauwelijks iets met taal te maken. Tijdens de Nederlandse talkshow
Pauw zagen we
Philip Freriks voor de laatste keer in zijn rol als voorlezer van Het Groot Dictee. Hij had een minder rood hoofd dan de vorige keer toen hij bij Pauw te gast was. Of het door de rode wijn kwam en dat hij zich dit keer beter had kunnen beheersen, kan daar debet aan zijn geweest. Maar duidelijk was wel dat hij nog altijd het plotselinge stopzetten van Het Groot Dictee niet helemaal verwerkt had. Eerder had Philip Freriks al verklaard dat hij het gevoel had dat hij na 26 jaar plotseling bij het grofvuil was gezet. Het is een fenomeen dat je wel meer ziet bij tv-presentatoren die denken dat het programma er voor hen is in plaats van voor de kijkers…
Het Groot Dictee is etaleren van nutteloze kennis
Het belangrijkste neveneffect van het stopzetten van Het Groot Dictee is dat we na ruim een kwarteeuw eindelijk verlost zijn van een wedstrijd in het etaleren van nutteloze kennis tussen Vlamingen en Nederlanders. Want om als een papegaai moeilijk geschreven woorden te reproduceren heeft mijns inziens niet veel met taal te maken. Het is als geschiedenisonderwijs: je kunt alle belangrijke jaartallen wel uit je kop knallen, maar als je de verbanden niet ziet, dan schiet je daar ook niet veel mee op. In die zin is het radioprogramma
De Taalstaat op zaterdag (NPO-radio 1) een regelrechte aanbeveling. Op een luchtige en speelse manier krijgt de luisteraar tal van praktische taaltips en taalweetjes aangereikt. Kortom: voor iedereen die van taal houdt een aanrader!
Het Groot Dictee was oubollige vertoning
Ik heb nooit goed begrepen waarom Het Groot Dictee jarenlang een soort instituut is geweest en dat de makers nu pas het licht zien om dit programma naar de eeuwige jachtvelden af te voeren. Het was ieder jaar weer opnieuw een oubollige slaapverwekkende vertoning. Pas toen de kijkcijfers in korte tijd meer dan halveerde, werd de Nederlandse omroep wakker. Afvoeren die hap dus.
Hoe het met de kijkcijfers in Vlaanderen was gesteld, heb ik niet kunnen achterhalen. Wel heb ik de indruk dat Het Groot Dictee daar veel sterker leefde dan in Nederland. Als er, zoals te doen gebruikelijk, weer een Vlaming had gewonnen, dan stonden de volgende dag de kranten bol over hoe wij Vlamingen die Ollanders toch weer eens mooi ons poepertje hadden laten ruiken… Dat is dan misschien het enige positieve. Want op die manier heeft Het Groot Dictee dan toch nog wat bijgedragen aan het zelfvertrouwen van de Vlaming…
Groot Dictee schiep juist afstand tot taal
Ik heb Het Groot Dictee altijd iets verschrikkelijks gevonden, omdat ik vind dat het nauwelijks ooit iets met taal te maken heeft gehad. Inhoudelijk is Het Groot Dictee een aaneenrijging van archaïsche woorden en gekunstelde zinsconstructies die bijna geen mens begrijpt. Dat kan toch niet de bedoeling zijn van taal? Of zoals Elly Lust – de Amsterdamse politiewoordvoerder, die bij Pauw eveneens te gast was – het als volgt verwoordde: “taal moet bereikbaar zijn voor iedereen en zo’n dictee schept juist afstand”.
Taal hoort als muziek te zijn
Taal is toch niet iets dat je als
een soort gedomesticeerde Bokito vanuit de Dikke van Dale of het Groene Boekje uit je hoofd knalt? Nee, taal hoort als muziek te zijn.
Over de auteur
Evert van Wijk is Nederbelg en woonde de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is auteur van verschillende boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. Zijn laatste boek, Valse Vrienden, verscheen eind 2016. Het is uitgegeven bij Scriptum.nl en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.Voor meer informatie: cultuurverschillenbelgienederland.nl Hij houdt ook een blog bij over dit onderwerp dat aan deze website verbonden is.
by Evert van Wijk | Vooroordelen België Nederland
Het schijnt een waar gebeurde anekdote te zijn: een Nederlandse voorzitter die, tijdens een vergadering waaraan Vlamingen en Nederlanders deelnemen, vraagt of iedereen zijn tas wil meenemen omdat ze moeten uitwijken naar een andere zaal. De Nederlanders nemen hun boekentassen mee en de Vlamingen hun koffiemokken…
Valse vrienden; niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk
Valse vrienden zijn dat: dezelfde woorden die een totaal andere betekenis hebben. Er zijn meer voorbeelden te bedenken. Wat denkt u van poepen? Als een Vlaming tegen zijn nieuwe Nederlandse vriendin zou zeggen dat hij zin heeft om eens een lekker partijtje met haar te poepen dan zal zij hem waarschijnlijk maar een pervers ventje vinden. Poepen is in Nederland immers een wat platte zegswijze voor zich te ontlasten, terwijl het in Vlaanderen een wat Bargoense uitdrukking is voor de liefde bedrijven.
Als ne Ollander je niet bedrogen heeft
Maar Valse vrienden zijn we niet alleen in de taal. Ook in de onderlinge relaties loopt het tussen Noord en Zuid vaak niet lekker. De Nederlanders hebben dat in het begin niet altijd door, want ze vinden die Belgen meestal wel koddig. Maar tegelijk heeft die Nederlander vaak een soort superieure houding waarmee hij de Belg tegen zich in het harnas jaagt. Het gevolg is een behoorlijke portie gereserveerdheid en wantrouwen bij de Belg jegens de Ollanders. Wie kent niet het weinig flatteuze Vlaamse gezegde: “als een Nederlander je niet bedrogen heeft dan is hij het vergeten.”
Nee, Belgen vinden Nederlanders in de regel niet leuk en de Nederlanders beseffen vaak onvoldoende dat zij dat dikwijls over zichzelf afroepen.
